سیرک ماکسیم در رم

میدانِ اسبدوانی و درشکه رانی‌ را در رومِ باستان به سببِ گرد بودنش سیرک (لاتین سیرکولوم، یونانی کیکلوس) یعنی حلقه مینامیدند.  در این میدانها تنها مسابقاتِ اسبدوانی و درشکه رانی‌ برگزار نمیشدند بلکه مراسمِ دیگر هم انجام می‌گرفتند مانندِ جشنهایِ پیروزی، بزرگداشتِ کسی‌ یا چیزی و یا رژهِ سربازان و یگانهایِ ارتش که به جنگ فرستاده می‌شدند و یا پیروزمندانه باز می‌گشتند. از سالِ ۱۷۴۲ در سیرک دیگر مسابقاتِ ورزشی و ارتشی انجام نمی‌گرفتند بلکه سیرک مبدل به مجموعه ای برایِ هنرمندان  و اکروبات‌ها گردید.

شهرِ رومِ باستان چهار سیرک داشت که از میا‌‌نِ آنها دو تایشان نامیتر از دیگران بودند. سیرک فلامینیوس  که آنرا بدستور گایوس فلامینیوس در سال 222 پیش از زایش مسیح در نزدیکی رودخانه تیبر ساخته بودند و سیرکِ ماکسیم یا سیرکِ بزرگ.

این نوشته در موردِ سیرکِ ماکسیم است که از گوشه و کنار گردش آوردم و به فارسی‌ برگرداندم.

سیرکِ ماکسیم یا به گفته رومیها سیرکو ماکسیمو مجمو عه ای بود به درازایِ ۶۰۰ و پهنایِ ۱۵۰ متر که گنجایش پذیرشِ جمعیتی برابرِ با ۱۵۰،۰۰۰ نفر در زمانِ  آگوستوس و ۲۵۰،۰۰۰ نفر در زمانِ  پلینیوس دوم فیلسوف رومی را داشت.

بنا به اسطوره‌هایِ رومی سیرکو ماکسیمو نخستین بار در سده ششمِ پیش از زایشِ مسیح  به گاهِ پادشاهیِ لوسیوس پریسکوس، پنجمین شاهِ روم، بر رویِ زمینی‌ باتلاقیِ خشک کرده  میا‌‌نِ پالاتین و اونتین دو تپه از هفت تپه‌ای که روم بر رویِ آنها بنا شده بود، آباد گشت.

                                                 هفت تپه ای که بنای نخستین رم بر روی آنها بود

به هنگامِ مسابقات بر رویِ  نتایج رقابتها شرط بندیهایِ بزرگی‌ میشد و برایِ اینکه مبادا بر اثرِ این شرط بندیها در میا‌‌نِ طبقهِ کمتر مرفه خسرانی حاصل گردد که بهِ اغتشاش بینجامد، به هنگامِ مسابقات صدقاتی به کمنوایان داده می‌شدند و پس از پایانِ بازیها هم  برای آنها سفره میانداختند.

در این شرط بندیها حتی سزار‌ها هم شرکت مینمودند. طولِ مسابقاتِ اسبدوانی و گالسکه رانی‌ ۷ دور بودند. در میا‌‌نِ میدان دیواری ساخته بودند بنام اسپینا که ۲۱۴ متر درازا داشت و بر رویِ آن‌ ۷ تخمِ مرغِ چوبی قرار داده بودند، با پایان یافتنِ هر دور، یکی‌ از تخمِ مرغها را از رویِ دیوار پس میکردند.

 نخستین جایگاه‌هایِ تماشچیان را از چوب ساخته بودند. این جایگاه‌ها پس از گذشتِ چندین سال پوسیدند و فرو ریختند و سببِ کشته شدنِ بسیاری از مردم گردیدند. در سده چهارمِ پیش از زایشِ مسیح نیز یکبار جایگاه‌ها آتش گرفتند و سببِ کشته شدنِ تماشاچیان گردیدند.

نخستین بار ژولیوس سزار در سالِ ۴۶ پیش از زایشِ مسیح به مناسبتِ جشنی بزرگ که میخواست برگزار کند دستور داد تا میدانِ آنرا به اندازه نهایی و کنونیش برسانند و برایش جایگاهِ مخصوصِ سزار بسازند ولی‌ باز هم  هنوز بیشترِ جایگاه‌هایِ تماشاچیان از چوب بودند.

در سالِ ۳۳ پیش از زایشِ مسیح بر رویِ دیوارِ میانی که تخمِ مرغ‌هایِ چوبی قرار داشتند دولفین هایِ برنزیِ ایستاده کار گذاشتند که با به پایان رسیدنِ هر دور مسابقه،  سر یکی‌ از آنها به سمتِ  پایین چرخانده میشد.

در سالِ ۳۱ پیش از زایشِ مسیح باز هم جایگاه‌ها سوختند و اینبار آگوستوس دوباره آنرا ساخت و لژِ  مخصوص سزار را مجلل تر از پیش بنا کرد. در سالِ دهمِ پیش از زایشِ مسیح، آخرِ میدان نیز سنگ ستونی نصب کردند که این سنگ ستون امروزه در میدان پیازا دل پوپولو یا میدانِ خلق قرار دارد. یکبارِ دیگر شبیهِ این آتش سوزیتش آ آ در سالِ ۶۴ پس از زایشِ مسیح اتفاق افتاد.

  در سیرکِ ماکسیم تنها مسابقاتِ اسبدوانی و گالسکه رانی‌ برگزار نمی‌شد بلکه نبردِ گلادیاتورها و شکارِ حیواناتِ وحشی هم به نمایش گذارده میشدند.

 در گاه سزار  دومیتیان درنده خو کاخِ سلطنتی را چنان گسترش دادند که از بالا مشرفِ بر سیرکِ ماکسیم گردید و دومیتیان میتوانست از آنجا بازیها و مسابقات را پیگیری کند.

در سالِ ۱۰۳ پس از زایش به گاه تراژان سیرکِ ماکسیم را کاملاً از مرمر، سنگ و آجر ساختند.

از سالِ ۱۸۶ پس از زایشِ مسیح دیگر خشونت و کشتارهای پیشین را در این سیرک راه نمی انداختند بلکه بازیها و مسابقات را به سبکِ یونانِ باستان انجام میدادند که همگی‌ نمایشات ورزشی و نه‌ درنده خوئی بودند.

 آخرین برنامه‌ای که در سیرکِ ماکسیم برقرار گردید در سالِ ۵۴۹ یا ۵۵۰ میلادی به گاهِ توتیلا پادشاهِ خاور گوت‌ها  از قبایل آلمانی که روم را تسخیر کرده بودند، بود.

 از همان آغاز وجود ساختمان‌هایِ مذهبی‌ هم در سیرکِ ماکسیم منظور گشته بودند و راهبان پیش از انجام مسابقات با نشانها و پرچمهای خود در سیرک رژه ای برگزار میکردند. از آن‌جمله معبدِ کوچکِ خدایِ خورشید، معبد کنسوس خدایِ محصول و معبدِ میترا خدایِ ایرانی که از دیگر معابد بزرگتر بود. ساختمان معبدِ میترا را در سالِ ۱۹۳۱ بر اثرِ یک اتفاق پیدا کردند. راهروها و بنایِ معبد نسبتا خوب باقی‌ مانده بودند.

پس از متروک گشتنِ سیرکِ ماکسیم از مرمرها و سنگ‌هایش برایِ ساختنِ ساختمان‌هایِ دیگر استفاده میکردند. مثلاً کلیسایِ پطرِ مقدس هم بخشی از سنگ‌هایِ مرمرِ سیرکِ ماکسیم را بکار گرفت.

 سیرکِ ماکسیم به همراهِ دیگر آثارِ باستانی از مکان‌هایِ پر باز دید کننده شهرِ رم میباشد که بیشترِ بازدیدکنندگانِ میانسال را به یادِ صحنه‌هایِ گالسکه رانی‌ِ فیلمِ بن هور میاندازد.

 آخرین بار گروهِ موسیقی جنسیسِ انگلیسی در سالِ ۲۰۰۷ آتجا کنسرت برگزار کرد که در آن‌ ۵۰۰ هزار نفر شرکت کرده بودند.

امروز به جز زمینی‌ و چمنی چیزِ زیادی از سیرکِ ماکسیم باقی‌ نمانده که ارزشِ زیادی داشته باشد ولی‌ همان هم که باقی‌ مانده نمایانگرِ آنست که زمانی‌ برایِ خودش اهمیتِ به سزایی داشته است. از نظرِ تاریخی سیرکِ ماکسیم به خاطرِ مسابقاتِ اسبدوانی و گالسکه رانی‌ و گنجایشِ پذیرشِ تماشاچیانش نامی‌ بود و در زمانِ خود خوب میتوانست مردمان را سرگرم کند. سیرک ماکسیم و در پی آن کلسیوم را میتوان مادر استادیومهای ورزشی و میادین مشق نظامی نامید.