گور رخشانه یافته شد؟

درمیان تحصیل کردگان و آشنایان به گذارهای تاریخی در کشورهای ایران و افغانستان کمتر کسیست که از سرگذشت اسکندر و رخشانه (با زبر ن  Rokhshanah   ) همسر باختری او خبر نداشته باشد.

رخشانه بمعنای روشنک یا سپیده صبح که یونانیها بخاطر نداشتن حروف  "ش"  و  "خ"  آنرا رکسانه یا رکسانا میخواندند، دختر وخشودرووه یکی از روسای قبایل سغدی بود که دژی مستحکم داشت و پس از مرگ داریوش سوم آخرین پادشاه دودمان هخامنشی در برابر اسکندر مقدونی به مقاومت ادامه میداد.

بنا به روایات آریان تاریخنویس باستانی که او را موثق ترین نویسنده باستان زندگینامه اسکندر میشناسند، هنگامیکه وخشودرووه در دژ خود نبود، اسکندر مقدونی به دژ حمله آورد و دختر وخشودرووه نتوانست در برابر سپاه اسکندر مقاومت کند و دژ را تسلیم نمود. مقدونی که با دیدن رخشانه و زیبایی او دل بدو بسته بود، رخشانه را با ملاحظه آداب و رسوم خاوری به ازدواج  خود درآورده و در برابر خانواده رخشانه نیز ملایمت بخرج داد بطوریکه پدرش را شهرب (ساتراپ) قندهار نمود.

اسکندر بهنگام بازگشت از خاور ایران  رخشانه را که شهبانوی او شده بود با خود به بابل آورد. اندکی بعد اسکندر در بابل بر اثر بیماری درگذشت. در این هنگام رخشانه از او باردار بود و بهمین سبب نیز شدید مورد احترام یونانیها قرار داشت.

اندکی پش از مرگ اسکندر مقدونی در میان سردارانش برای تصاحب مقام جانشینی نخست کشمکش و سپس جنگهایی رخ داد که در تاریخ بنام جنگهای دیادوخی یا جنگ بر سرجانشینی مشهور شدند. هر کدام از سرداران اسکندر در ناحیه زیر فرمان خود ماندگار شد و این نیز کافی نبود که ادعای جانشینی اسکندر را هم میکرد.

از میان این سرداران یکی نیز   کاساندر  یا  کاساندروس بود که در تراکیه واقع در شمال یونان امروز در شهر آمفی پولیس حکم میراند. او که از زیرکترین سرداران اسکندر بود، اولیمپوس مادر اسکندر و رخشانه همسر اسکندر را به آمفی پولیس برد تا از ایشان نگاهداری کند. اما در واقع او قصد داشت که بدینوسیله جهشهای خویش را برای رسیدن به قدرت قانونی نموده و در نقش نایب السلطنه ظاهر گردد. اندکی بعد رخشانه فرزند پسری بدنیا آورد که او را اسکندر چهارم نامیدند. از نظر قانونی این فرزند روزی جانشین بی چون و چرای اسکندر میشد.

جنگهای میان سرداران اسکندر بپایان رسیدند و حدود قلمرو هر یک از آنها مشخص گردید. تراکیه سهم کاساندر شد. پس از مدتی کاساندر، الیمپوس مادر اسکندر را که از حامیان قوی رخشانه و پسرش بود کشت تا مقاومت جدی او را از سر راه خود بردارد و نیز پیش از به سن قانونی رسیدن اسکندر چهارم او و مادرش رخشانه را نیز به قتل رسانید.

چندی پیش گروهی از باستان شناسان یونانی به سرپرستی خانم کاترینا پریستری در آمفی پولیس به گوری دست یافت که شبیه آنرا در یونان تا کنون ندیده بودند. این گور را که در میان محوطه باستانی قرار دارد، دیوارهایی به پهنای سه متر محصور کرده بودند.

بانو پریستری اما محتاطانه میگوید، هنوز هیچ چیزی ثابت نشده است. برای اینکه بدانیم که این گور واقعا به رخشانه و فرزندش تعلق دارند یا نه، بایستی به کاوشهای بیشتری بپردازیم و در حال حاضر نیز از عهده تامین مخارج کاوش بیشتر برنمیآییم. بدون کاوش بیشتر نیز مدرک قطعی در دست نداریم که گور یافته شده به رخشانه و فرزندش تعلق دارد.