آیا بایستی که لامپهای معمولی را واقعا ممنوع کرد؟

با تصویب قانون مربوط به لامپهای کم مصرف از سوی دولت استرالیا در سال گذشته، فروش لامپهای معمولی در قاره پنجم هم ممنوع گردید.

آیا ممنوع کردن فروش لامپهای معمولی واقعا عاقلانه است؟ این پرسش پاسخهای موافق و همجنین مخالف را با خود همراه دارد. من در اینجا کوشش نمودم که نکته هایی را که در مورد محاسن و معایب لامپهای کم مصرف بخاطرم رسیده اند را بر شمرم.

نخست محاسن

الف – عمر طولانی تر: لامپهای کم مصرف بطور متوسط تا 10 برابر لامپهای معمولی میتوانند که عمر کنند. این یعنی 10000 ساعت.

توجه: به بند الف مربوط به معایب لامپها که با این بند محاسن در ارتباط میباشند نیز نظری بیفکنید.

ب- تولید گرمای کمتر: لامپهای معمولی پس از مدتی روشن ماندن داغ میشوند و این گرما را به محیط اطراف خویش نیز انتقال میدهند در صورتیکه این موضوع در مورد لامپهای کم مصرف صدق نمیکند.  به این ترتیب در روزهای گرم تابستان لامپهای  کم مصرف  میتوانند کمک بزرگی باشند  برای خنگ نگاهداشتن محیط خانه، محیط کار و یا کتابخانه یا دستکم گرم نکردن اضافی آنان.

توجه: به بند مربوط به معایب لامپها که با این بند محاسن در ارتباط میباشند نیز نظری بیفکنید.

پ- اقتصادی بودن مصرف : نوری که یک لامپ 60 وات معمولی تولید میکند برابر میباشد با نوری که لامپ 11 وات کم مصرف تولید میکند (بنا به گزارش تولید کنندگان)، اما برقی که لامپ معمولی برای تولید این مقدار نور لازم دارد پنج برابر نیروی برق مورد نیاز لامپهای کم مصرف میباشد (بازهم بنا به گزارشات تولید کنندگان).

در اروپیای مرکزی این بمعنای صرفه جوی حدود 65 یورو در سال توسط هرلامپ با مشخصات ذکر شده بالا میباشد.

اما معایب

الف- قیمت بیشتر: در اروپای مرکزی (هلند، آلمان، اتریش و بلژیک) قیمت یک لامپ معمولی با کیفیت متوسط چیزی میان 1 تا 1،3 یورو میباشد در صورتیکه لامپ کم مصرف با توان مشابه، قیمتی حدود 4 یورو دارد. فراموش نکنیم که در بند الف محاسن عمر لامپ کم مصرف را ده برابر بیشتر از لامپ معمولی نوشته بودم.

ب- نور : لامپهای کم مصرف نخست پس از یکدقیقه و نیم تا دو دقیقه به نور کامل خود میرسند و از این نظر در مقایسه با لامپهای معمولی برای سریع رساندن نور تنبل هستند. دیگر بسرعت برق کار انجام نمیدهند.

پ – نحوه اقتصادی بودن : البته اینرا نمیتوان بطور کامل بحساب معایب اینگونه لامپها گذاشت. لامپهای کم مصرف ابتدا پس از دقیقه بیست و یکم روشن بودنشان هست که اقتصادی میگردند. بنابراین تعبیه اینگونه لامپها در مکانهایی که بطور طولانی لازم نیست روشن باشند مانند زیرزمین یا دستشویی و یا درب خانه و راه پله ای که مورد استفاده طولانی نداشته باشد، توجیح اقتصادی برای این لامپها ندارد.

ت – نحوه خاموش و روشن کردن : میان خاموش کردن پس از روشن کردن و یا سرچپه آن روشن نمودن پس از خاموش کردن لامپهای کم مصرف بایستی حداقل 150 تا 180 ثانیه فاصله زمانی موجود باشد تا اینگونه لامپها بتوانند با آرامی خود را با شرایط نو خویش مطابقت دهند وگرنه بسیار زودتر از موعد حساب شده خراب میگردند.

ث – نورغیرطبیعی : نوری که لامپهای کم مصرف از خود مشعشع میکنند شبیه نور طبیعی نیست و همچنین چشمک زدنهای سریع و برای دید بشر نامرئی این لامپها میتواند که بر روی سیستم اعصاب بینایی بگونه ای منفی تاثیر گذار باشد. هیچگونه اطلاعی در این زمینه که اینگونه لامپها بیخطر هستند تا کنون از سوز وزارت بهداری هیچیک از کشورهای اروپائی اعلام نگردیده است.

با در نظرگرفتن این مطلب، استفاده اینگونه لامپها در محلهایی مانند کتابخانه ها، کیوسکها و مکانهای دیگر که در آنها انسانها و جانداران دیگری قرار داردند مانند مرغداریها و امثالهم نیز پرسش انگیز است. فاصله ای برابر با حداقل یک متر ونیم میان اینگونه لامپها و انسانها پیشنهاد شده است.

ج- محیط زیست : هدف اصلی ساختن لامپهای کم مصرف در کنار اقتصاد بودن آنها، یاری برای حفظ محیط زیست نیز بود. حال ببینیم که ایندو هدف واقعا بدست آمده اند؟

انرژی مورد نیاز برای تولید لامپهای کم مصرف بمراتب بیشتر میزان انرژی مورد مصرف برای تولید لامپهای معمولی است.

بطور متوسط هر لامپ کم مصرف مقدار 5 گرم جیوه را که از فلزات سنگین و در عین حال سیال محسوب میشود را در خود حمل میکند. این مقدار جیوه  پس از پایان عمر لامپهای  کم مصرف حتی در کشورهایی مانند هلند و آلمان  که در آنها حفاظت  از محیط زیست  از اهمیت  ویژه ای برخوردار است، بمیزان 90 درصد در زباله معمولی  جمع میگردد و نه تنها بصورت  فراخوری بازیافت نمیگردد  بلکه بازیافت  دیگر زباله ها را (البته اگر بازیافتی صورت گیرد) با مشکلات جدی مواجه میسازد.

اگرهم بازیافتی صورت نگیرد که احتمال جذب جیوه در خاک و وارد گشتنش در سیستم های آب آشامیدنی بسیار زیاد است.

چ- کیفیت : هرلامپ کم مصرفی داری تمامی شرایط مطلوب نیست. به این معنا که فرآورده های زیادی در بازار بنام لامپ کم مصرف عرضه میشوند که با لامپهای معمولی تفاوت دارند اما از نظر کیفیتی پاسخگوی انتطارات نبوده و از نظر اقتصادی نیز ضوابطی را رعایت نمیکنند. بعبارت ساده تر میتوان آنها را درجه دو و سه و یا حتی بدتر نامید.

حال با در نظر گرفتن نکات بالا این پرسش بطور جدی مطرح میگردد که آیا لامپهای کم مصرف به صورتی که فعلا در بازارهای جهانی عرضه میگردند، واقعا راه چاره بشریت هستند و از آلودگیهای محیط زیست میکاهند و یا اینکه در جائی میکاهند و در جای دیگری بطور غیر مترقبه افزایش میدهند؟

آیا حتی در شرایط مطلوب لامپ، تنها عرضه کردن این لامپها کافی است و یا اینکه در کنار عرضه نمودن آنها در بازار، دادن آگاهیها و تعالیم نحوه مصرف به عموم نیز لازم میباشد.

اگر معتقد نباشیم که همه کس همه چیز را به اندازه کافی میدانند و بخواهیم که برای آگاهی رساندن برنامه ریزی کنیم، مرکز ثقل احتمالی برنامه و نشریات آگاه کننده چه گروه اجتماعی و چه سن مشخصی میباشد؟

در عکس زیر جدول زمانی را که دست کم اتحادیه اروپا برای خویش تهیه کرده است ملاحظه مینمائید که بنا بر این جدول چه لامپهای کم مصرفی بایستی جانشین کدام گروه از لامپهای معمولی گردند.