بمناسبت فرا رسیدن پاییز

اکنون که پاییز فرا رسیده فرصتی دست داد تا سروده ای از منوچهری دامغانی را بیادتان آورم. مردی که اوصاف طبیعتش بنظر من اگر بی همتا نباشد، دستکم کم نظیر است.

خیزید و خز آرید که هنگام خزان است

باد خنک از جانب خوارزم وزان است

آن برگ رزان بین که  بر آن شاخ رزان است 

گویی به مثل پیرهن رنگ رزان است

دهقان به تعجب سر انگشت گزان است 

کاندر چمن و باغ نه گل ماند و نه گلنار

دهقان به سحرگاهان کز خانه بیاید

نه هیچ بیارامد و نه هیچ بپاید

نزدیک رز آید در رز را بگشاید

تا دختر رز را چه به کارست و چه شاید

یک دختر دوشیزه بدو رخ ننماید

الا همه آبستن و الا همه بیمار

دهقان چو درآید و فراوان نگردشان

تیغی بکشد تیز و گلو باز بردشان

وانگه به تبنگوی کش اندر سپردشان

ورزانکه نگنجند بدو درفشردشان

بر پشت نهدشان و سوی خانه بردشان

وز پشت فرو گیرد و برهم نهد انبار

آنگه به یکی چرخشت اندر فکندشان

بر پشت لگد بیست هزاران بزندشان

رگها ببردشان ستخوانها شکندشان

پشت و سر و پهلوی به هم درشکندشان

از بند شبانروزی بیرون نهلدشان

تا خون برود از تنشان پاک به یکبار

آنگاه بیارد رگشان و ستخوانشان

جایی فکند دور و نگردد نگرانشان

خونشان همه بردارد و بردارد جانشان

وندر فکند باز به زندان گرانشان

سه ماه شمرده نبرد نام و نشانشان

داند که بدان خون نبود مرد گرفتار

یک روز سبک خیزد شاد و خوش و خندان 

پیش آید و بردارد مهر از در زندان

چون در نگرد باز به زندانی و زندان

صد شمع و چراغ اوفتدش بر لب و دندان 

گل بیند چندان و سمن بیند چندان

چندانکه به گلزار ندیده است و سمن زار

فاتحینِ متعادل

در بعضی‌ موارد رومیها فاتحینِ مهربانی بودند. پس از گشودنِ کشوری، آنها هر چه را که بود و نبود ویران نمی‌کرد و به مللِ مغلوب این فرصت را میدادند که به شیوهٔ‌هایِ معمولِ خویش به زندگی‌ِ خود ادامه دهند.

یک نمونه برایِ اینکارِ رومیها شهرِ بالئو کلاودیا یکی‌ از بهترین آثارِ باقیمانده از رومیها در کشور اسپانیاست. این شهر را که در نزدیکی‌ِ بندرِ مدرنِ تاریفا در جنوبِ اسپانیا قرار دارد میتوان از کرانه‌هایِ مراکش نیز مشاهده کرد.

در اینجا معماری و ابزارِ رومی با معماری و وسایل پونی ادغام میشوند.

پونیها از اعقاب فنیقی‌هایِ سامی بودند که در لبنان امروزی سکونت داشتند و در حدودِ هزاره نخستِ پیش از میلاد بخشی از ایشان از لبنان بیرون آمدند و کرانه‌هایِ جنوبی ترکیه امروزی، قبرس، جزیره‌ کریت و شمال آفریقا تا جنوب کرانه‌هایِ اسپانیا و حتی جزایر سیسیل و مالت را مسکونی کردند. اینان پیشینیانِ کارتاژ‌ها بودند و اختراع خط نیز به ایشان نسبت داده میشود.

به هر روی، تا سده دوم پیش از میلاد که رومیها به جنوبِ اسپانیا رسیدند، پونیها در آنجا حکومت و زندگی‌ میکردند.

چندیست که یک هیئتِ باستان شناسی‌ از سویِ دانشگاه الیکانت به سرپرستیِ فرناندو پرادس مارتینز بر رویِ گورهایی که بتازگی یافته شده اند پژوهش میکنند.

از نکاتِ جالبِ توجه اینستکه در بسیاری از گورها اسباب و وسایلی که با مردگان دفن شده بودند پیدا شدند که نشان از عقاید و مذهبِ پونیها میدهند که در ۲۰۰۰ سالِ پیش ایشان هنوز با ایشان همراه بوده و آنها اجا زه داشتند با عقاید خویش زندگی‌ کنند.

این جریان را باستان شناسان بسیار جالب یافتند و بیاد نیاوردند که ایرانی‌ها ۵۰۰ سال پیش از رومیها آزادی ادیان را در سراسرِ امپراتوری خود رعایت کرده و حتی معابد و مکانهایِ مقدسِ اقوامِ دیگر را که پیش از ایرانی‌ها نابود شده بودند با خرجِ خزانه ایران ترمیم میکردند. رجوع کنید به جزوات اساتید تاریخ دانشگاههای اروپا.

سروده زیبایی از سعدی

ما گدایان خیل سلطانیم 

شهربند هوای جانانیم 

بنده را نام خویشتن نبود 

هر چه ما را لقب دهند آنیم 

گر برانند و گر ببخشایند 

ره به جای دگر نمی‌دانیم 

چون دلارام می‌زند شمشیر 

سر ببازیم و رخ نگردانیم 

دوستان در هوای صحبت یار 

زر فشانند و ما سر افشانیم 

مر خداوند عقل و دانش را 

عیب ما گو مکن که نادانیم 

هر گلی نو که در جهان آید 

ما به عشقش هزاردستانیم 

تنگ چشمان نظر به میوه کنند 

ما تماشا کنان بستانیم 

تو به سیمای شخص می‌نگری 

ما در آثار صنع حیرانیم 

هر چه گفتیم جز حکایت دوست

در همه عمر از آن پشیمانیم 

سعدیا بی وجود صحبت یار 

همه عالم به هیچ نستانیم 

ترک جان عزیز بتوان گفت 

ترک یار عزیز نتوانیم

یکم مهر، زاد روز حسین منزوی شاعر فقید زنجانی

بسر افکنده مرا سايه اي از تنهائي

چتر نيلوفر اين باغچه بودائي

بين تنهائي و من راز بزرگي ست بزرگ

هم از آنگونه که دربين تو زيبائي

بارَش از غيرو خودي هر چه سبکتر؛ خوشتر

تا به ساحل برسد رهسپُر ِ در يائي

آفتابا تو و آن کهنه درنگت در روز

من شهابم من و اين شيوه ي شب پيمائي

بو سه اي داد ي و تا بوسه ي ديگر مستم

کس شرابي نچشيداست بدين گيرائي

تا تو برگردي و از نو غزلي بنويسم

مي گذارم که قلم پر شود از شيدائي

نگاره ای گویا

غزلی از دیوان شمس مولوی

همه صیدها بکردی هله میر بار دیگر

سگ خویش را رها کن که کند شکار دیگر

همه غوطه‌ها بخوردی همه کارها بکردی

منشین ز پای یک دم که بماند کار دیگر

همه نقدها شمردی به وکیل درسپردی

بشنو از این محاسب عدد و شمار دیگر

تو بسی سمن بران را به کنار درگرفتی

نفسی کنار بگشا بنگر کنار دیگر

خنک آن قماربازی که بباخت آن چه بودش

بنماند هیچش الا هوس قمار دیگر

تو به مرگ و زندگانی هله تا جز او ندانی

نه چو روسبی که هر شب کشد او بیار دیگر

نظرش به سوی هر کس به مثال چشم نرگس

بودش زهر حریفی طرب و خمار دیگر

همه عمر خوار باشد چو بر دو یار باشد

هله تا تو رو نیاری سوی پشت دار دیگر

که اگر بتان چنین‌اند ز شه تو خوشه چینند

نبدست مرغ جان را به جز او مطار دیگر

بحران جهانی آب و تبعات آن بر روی زنجیره مواد غذایی

پژوهشگران برای انسان آینده ای بدون فرهنگ گوشتخواری را پیش بینی میکنند. در کشورهای ثروتمند گوشت مبدل به بخشی از غذای روزانه ارزان قیمت شده است. بنا به پژوهشهای اخیر این دوران بزودی بسر میرسد. افزایش جمعیت و کمبود آب میتوانند که کباب را غذای شاهان نمایند.

کسانیکه میپندارند در آینده نیز میتوان بهمین سبک امروز دوش گرفت و یا خودرو شست و یا کارهای دیگر انجام داد حتی نیم واقعیت را نیز نپذیرفته اند. به گزارش یونسکو متوسط مصرف سرانه مستقیم و غیر مستقیم  آب در جهان سالیانه 1400 متر مکعب برای هر نفر است. این مقدار برابر با 4000 لیتر در روز میباشد. همانطور که گفته شد این متوسط میزان مصرف جهان است. در کشوری مانند آمریکا این مصرف دو برابر رقم یاد شده است و در کشورهایی مانند چاد و سومالی بمراتب کمتر از آن.

اینکه ظروف و پوشاک را با سیستمهای نوین و توسط دستگاه میشویند کمک میکند ولی این کمک به اندازه ای نیست که بتواند چیز عمده ای را نجات دهد زیرا بیشترین آبی را که یک انسان مصرف میکند در خانه هزینه نمیشود بلکه بیشترین مصرف آب در پهنه تولیدات مواد غذایی انجام میگیرد.

تحت تاثير کمبود آب مورد نياز برای توليد محصولات کشاورزی برای تامين مواد غذايی، جمعيت جهان که تا سال ۲۰۵۰ به ۹ ميليارد نفر خواهد رسيد، بايد راه های جديدی پيدا کرد.

روزنامه « گاردين » گزارش می دهد که کارشناسان و دانشمندان منابع آب اخيرا هشدار داده اند که تحت تاثير کاهش منابع آب کره زمين و از سوی ديگر افزايش جمعيت جهان طی چهار دهه آينده اکثريت مردم مجبور خواهند شد که برای تامين مواد غذايی خود به سبزيجات روی بياورند.

در حال حاضر به طور متوسط حدود بيست درصد از پروتئين مورد نياز مورد جهان از مواد غدايی حيوانی مثل گوشت و لبنيات تامين می شود. اما براساس نتايج تحقيقاتی که اخيرا توسط کارشناسان صورت گرفته است همزمان با افزايش جمعيت جهان به مرز ۹ ميليون نفر مردم ناگزير خواهند شد به سبزيجات تکيه کنند و ميزان پروتئين حيوانی در رژيم غذايی مردم به ۵ درصد کاهش خواهد يافت.

در اين تحقيقات که توسط موسسه بين المللی منابع آب در شهر استکهلم انجام شده تاکيد می شود که اگر روند مصرف مواد غذايی به شکلی که در کشورهای غربی و مرفه شاهد آن هستيم ادامه پيدا کند در دهه های آينده آب کافی برای توليد مواد غذايی وجود نخواهد داشت.

برای جبران يک چنين کمبودی مردم ناگزير می شوند که ميزان مصرف پروتئين حيوانی را به حدود پنج درصد کاهش داده و در عين حال سيستم و روشهای بهره برداری و مصرف منابع آب نيز بايد دقيق تر و سختگيرانه تر باشد.

روزنامه « گاردين » می افزايد که همزمان با انتشار اين هشدارها در مورد کاهش چشمگير منابع آب، سازمان ملل متحد و نهادهای خيريه ای که در زمينه تامين مواد غذايی برای جمعيت گرسنه جهان فعال هستند خود را برای مقابله با يک بحران جدی و کمبود شديد مواد غذايی آماده می کنند.

بهای برخی از مواد غذايی از جمله گندم طی چند ماه گذشته در بازارها جهانی حدود ۵۰ درصد افزايش يافته است. دلايل اصلی آن خشکسالی امسال در روسيه و آمريکا است که از توليد کنندگان بزرگ گندم هستند و همينطور کاهش چشمگير در باران های تابستانی در کشورهای جنوبی و شرقی آسيا.

بنياد خيريه « آکسفام » پيش بينی می کند که افزايش قيمت مواد غذايی بر وضعيت کشورهای فقير و در حال توسعه که به شدت به واردات مواد غذايی متکی هستند تاثير مخربی خواهد داشت. تجربه بحران مشابه و افزايش يکباره قيمت مواد غذايی در سال ۲۰۰۸ نشان داد که تحت تاثير اين وضعيت در ۲۸ کشور جهان شورشهای گسترده ای روی داد.

روزنامه «گاردين» از قول دانشمندان می نويسد که توليد مواد غذايی حيوانی به نسبت سبزيجات و گياهان ۱۰ برابر آب بيشتری مصرف می کند. در حال حاضر حدود يک سوم از تمام اراضی قابل کشت در سطح جهان برای توليد خوراک دام مورد استفاده قرار می گيرد. به همين خاطر افزودن حجم سبزيجات و کاهش مواد غذايی حيوانی در رژيم غذايی مردم می تواند راه موثری برای تامين خوراک مردم جهان باشد.

راههای ديگر برای صرفه جويی در منابع آب و جلوگيری از کمبود مواد غذايی عبارتند از مبارزه با هدر دادن منابع آب، پيشگيری از افراط و هدر دادن مواد غذايی در کشورهای مرفه و ايجاد يک نظام عادلانه و متعادل تر در تجارت و خريد و فروش مواد غذای بين کشورهای توليد کننده و کشورهای فقير و وارد کننده اين محصولات است.

در هفته های آينده کنفرانس جهانی منابع آب در شهر استکلهم تشکيل خواهد شد که در آن علاوه بر نمايندگان و نهادهای وابسته به سازمان ملل متحد و گروههای مدنی و غير دولتی نمايندگان بيش از ۱۲۰ دولت جهان شرکت خواهند کرد تا مشکلات مربوط به منابع آب جهان را بررسی کنند.

مقدار آبی (به لیتر) که برای تولید یک کیلوگرم از موادغذایی نگاره بالا بطور متوسط در مجموع لازم میباشد.

بترتیب از راست : گوشت گاو، پنیر، گوشت خوک، گوشت مرغ، تخم مرغ، لوبیای سویا، غلات و نان حاصله ازآن، سیب زمینی و سیب.

پانزدهم سپتامبر، زادروز دانشمند بزرگ ابوریحان بیرونی

ابوريحان محمد بيروني دانشمند بزرگ ايراني15 سپتامبر 973 ميلادي درمنطقه خوارزم كه در قلمرو دولت سامانيان بود به دنيا آمد. طبق تقویم میلادی قدیم (ژولیان)، بيروني پنجم سپتامبر آن سال متولد شده بود. زادگاه او كه در آن زمان روستاي كوچكي بود بعدا به «بيروني» تجديد نام داده شده است. بيروني كه 75 سال عمر كرد 13 دسامبر سال 1048 ميلادي (22 آذر) در شهر غزنه (افغانستان امروز) وفات يافت. (برگرفته شده از روزنامک).

ابوریحان محمد بن احمد بیرونی ریاضیدان، ستاره شناس، تقویم شناس، هندشناس، انسان شناس و تاریخ نگار برجسته سده چهارم و پنجم هجری میباشد.  جرج سارتن  در کتاب تاریخ علم، بیرونی را بزرگترین دانشمند مسلمان و یکی از بزرگترین دانشمندان همه اعصار و پدر علم انسان شناسی و هندشناسی مینامد. برخی از دانشگاههای جهان به بیرونی لقب  " استاد جاوید" را داده و نام او را بر سردر دانشگاههای خویش نصب نموده اند.

بیرونی پیوسته در طلب علم کوشید. فقيه ابوالحسن علي گويد : (‌ آنگاه كه نفس در سينه او به شماره افتاده بود بر بالين وي حاضر آمدم. در آن حال پرسيد : حساب جدات فاسده را كه وقتي مرا گفتي - بازگوي كه چگونه بود؟ گفتم اكنون چه جاي اين سوال است؟ گفت اي مرد كدام يك از اين دو بهتر؟ اين مساله را بدانم و بميرم يا نادانسته و جاهل در گذرم؟ و من آن مساله بازگفتم - فرا گرفت و از نزد وي بازگشتم و هنوز قسمتي از راه را نپيموده بودم كه شيون از خانه او برخاست).

ابوریجان محمد در کودکی برای یک دانشمند یونانی گیاهان، دانه ها و میوه ها را گردآوری میکرد و از همان زمان به مطالعه در امور طبیعت علاقه مند گشت.  بیرونی سالهای نخست زندگی خویش را در خوارزم نزد ابونصر منصور بفراگیری علوم گذراند. بیست و پنج ساله بود که بسفر کردن پرداخت. ابتدا به خراسان رفت و سپس بخدمت قابوس بن وشمگیر در مازندران درآمد و کتاب نامی خود آثار الباقیه را بنام قابوس تالیف کرد. آنزمان بیرونی بیست و هشت ساله بود. او پس از دهسال بخوارزم بازگشت و از آنجا پس از آنکه لشکریان محمود غزنوی به فتح  غزنین نایل گشتند، محمود او را به غزنی فراخواند. سلطان محمود متعصب  بواسطه صراحت لهجه و استقلال اندیشه و حقیقت دوستی بیرونی از او خوشش نمیآمد ولی داشتن دانشمندان و سخنوران و هنرمندان نامی را در دربار خود ضروری میدانست.  بیرونی  بهمراه لشکریان محمود حتی تا هند رفت و در آنجا با شماری از دانشمندان و علمای هندی آشنا گردید و با ایشان به مبادله افکار پرداخت و زبان سانسکریت را آموخت. در کنار این زبان بیرونی به زبانهای عربی، یونانی و فارسی هم  تسلط داشت.

بیرونی دقّت و اصابت نظر خویش را مدیون مطالعات فلسفی بود، امّا او در فلسفه  پیرو روش متعارف عهد خویش یعنی آن روش که به وسیله کندی  و  فارابی  و نظایر آنان تحکیم و تدوین شده بود نبود؛ بلکه به باورهای ویژه و روش جداگانه و ایرادات خود بر ارسطو  ممتاز است، وی همچنین از آثار فلسفی هندوان کتبی چون «شامل» را به عربی ترجمه نمود. ناگفته نیز نماند که سلطان محمود رابطه چندان خوبی نیز با بیرونی نداشت هرچند که خود به غزنی فراخوانده بودش.

پس از سلطان محمود، بیرونی در دربار پسرش سلطان مسعود باقی ماند و کتاب قانون مسعودی را بنام او نبشت. که کتابیست شامل یازده بخش در مورد نجوم. بیرونی در آنزمان بوضوح از گردش زمین بدور محور خویش سخن گفته است.

بیرونی در هشتم آوریل سال 1019 میلاد خورشید گرفتگی را از بالای کوه لغمان در افغانستان رصد کرد و ماه گرفتگی همان سال را در غزنی مطالعه نمود. روش علمی که بیرونی برای کارهای خود برگزیده بود را سر فرانسیس بیکن انگلیسی شش سده بعد بکار گرفت.

شادروان علي اكبر دهخدا درباره ابوريحان بيروني و آثار او مي گويد :

در هزار سال پيش برد و تسطيح از تسطيحات چهار گانه كره متفطن گشتن - نوع چاه آرتزين كشف كردن - به استخراج ( جيب درجه واحد {سينوس يك درجه }) توفيق يافتن- بالاتر از همه بناي علوم طبيعي بر رياضي نهادن و قرنها پيش از بيكن براي حل معضلات علمي و فني متوسل به استقرا شدن و صدها سال مقدم بر كپرنيك و گاليله در مسمع  مرآي پادشاهي چون محمود در عقيده متحرك بودن زمين اصرار ورزيدن - براي معرفت اجمالي در اين داهي كبير كافي است .

از آثار بیرونی میتوان از :

  تحقيق ماللهند : موضوع اين كتاب مذهب و عادات و رسوم هندوان و نيز گزارشي از سفر به هند است. بیرونی در این كتاب به شرح و توصیف دین و فلسفه هند ، نظام طبقاتی ( طبقه اجتماعی موروثی در هند ) و آداب و رسوم ازدواج در هند پرداخته است . او همچنین قبل از اینكه وضعیت جغرافیایی این كشور را مورد بررسی قرار دهد ، دستگاههای نگارش و اعداد هندی ها را مطالعه كرد . علاوه بر این ، بیرونی در این كتاب به ستاره شناسی ، اخترگویی و سالنامه هندی ها اشاره كرده و مواردی را پیرامون این سه موضوع مورد بررسی و تحقیق قرار داده است. جالب اینستکه دانشمندان هندی نخست به بیرونی که با لشکریان محمود به هند آمده بد با دیده تردید مینگریستند اما او توانست که اعتماد ایشان را جلب نموده و با دادن میهمانی و دعوت نمودن ایشان و ترتیب جلسات گوناگون راه مبادله افکار و مناظره با ایشان را باز نموده و بدینوسیله مطالعات عمیقی در رسوم و پیشینه آنان نماید.

  قانون مسعودي : كتابي است در نجوم اسلامي شامل يازده بخش. در اين كتاب بخشهايي مربوط به مثلثات كروي و نيز زمين و ابعاد آن و خورشيد و ماه و سيارات موجود است.

  التفهيم لاوايل صناعت التنجيم : اين كتاب نيز در نجوم و به فارسي نوشته شده است و براي مدت چند قرن متن كتاب درسي براي تعليم رياضيات و نجوم بوده است.

بیرونی کتاب دانشنامه خود را به نام سلطان مسعود غزنوی حاکم وقت کرد، ولی هدیه او را که سه بار شتر سکه نقره بود نپذیرفت و به او نوشت که که کتاب را به خاطر خدمت به دانش و گسترش آن نوشته‌است، نه پول.

  الجماهر في معرفه الجواهر : بيروني اين كتاب را به نام ابوالفتح مودود بن مسعود تاليف كرد و موضوع كتاب معرفي مواد معدني و مخصوصا جواهرات مختلف است. ابوريحان در اين كتاب فلزات را بررسي كرده: و نوشته است . او نظريات و گفته هاي دانشمنداني مانند ارسطو اسحاق الكندي را درباره حدود سيصد نوع ماده معدني ذكر كرده است .

  صيدنه اين كتاب درباره مواد شيميايي و خواص و طرز تهيه آن ها نوشته شده است.

  آثار الباقيه عن القرون الخاليه (اثرهاي مانده از قرن هاي گذشته ) ابوريحان در اين كتاب مبدا تاريخ ها و گاه شماري اقوام مختلف را مورد بحث و بررسي قرار داده است. از جمله اين اقوام - ايرانيها - يونانيها - يهوديها - مسيحيها عربهاي زمان جاهليت و عربهاي مسلمان نام برده و درباره اعياد هر يك به تفصيل سخن گفته است. اين كتاب را مي توان نوعي تاريخ اديان دانست.

نام برد. او همچنین چگال سنج را تعیین وزن مخصوص اجرام اختراع نمود. با این دستگاه ها امكان داشت ،  حجم آبی را كه بر اثر انداختن جسمی در آن جابه جا می شود اندازه گرفت . بیرونی با این روش ، توانست وزن مخصوص هجده  فلز و سنگ گرانبها را به دست بیاورد . وزن مخصوص هایی كه بیرونی به دست آورده بود به آنچه امروز دانشمندان به دست می آورند بسیار نزدیك است . مثلا بیرونی وزن مخصوص طلا  را  نوزده  و وزن مخصوص سنگ لاجورد را 91/3 معین كرد .

وزن مخصوص این مواد را  امروز به  ترتیب  3/19  و 91/3  معین كرده اند . بیرونی  یك كتاب  به زبان فارسی  با نام " التفهیم " ،  نوشته است در این كتاب برای همه اصطلاح های نجومی كه در آن زمان به زبانی عربی بود ، برابرهای فارسی آورده است .

بیرونی با نوشتن این كتاب راه را برای به كار گرفتن واژه ها و اصطلاح های علمی در زبان فارسی باز كرد .  او كوشید تا موضوع های دشوار دانش اختر شناسی را برای ایرانیانی كه با زبان عربی آشنا نبودند توضیح دهد . بیرونی با ابوعلی سینا که در اصفهان میزیست همدوره بود و ایندو باهم مکاتبه و تبادل نظر فراوان داشتند.

 یک طراحی از کتاب فارسی بیرونی. در این نمایه، شماری از گام‌های ماه به تصویر کشیده شده‌است در تمبری از گینه بیسائو 

      

یک آزمایش بسیار جالب بر روی شامپانزه ها

چندی پیش از سوی پژوهشگرانِ رفتاری آزمایشِ جالبی‌ بر رویِ شامپانزه‌ها انجام گرفت که هرچند با مخالفتِ طرفدارانِ حیوانات روبرو گردید ولی‌ دستاوردِ شگفت انگیز و قابلِ تأملی را به همراه داشت.

شامپانزه‌ها ۹۸%  اطلاعاتِ ژنتیکیِ مشترک با انسانها دارند.

پژوهشگران ۵ شامپانزه را در قفسِ بزرگی‌ انداختند و دو سه‌ روز به آنها غذا دادند. پس از آن در کنار غذایِ معمولیشان موز یا میوه دیگری را در بالایِ قفس تنها برایِ یک میمون به میله ای آویزان کردند. واضح است که شامپانزه‌ای که تند تر از بقیه بود، به بالا میرفت و میوه را برداشته و تناول میکرد.

پس از چندی پژوهشگران هنگامِ رقابتِ شامپانزه‌ها برای بالا رفتن و دستیابی پیدا کردن به موز، شامپانزه بالایی‌ را رها کرده ولی‌ با لوله آبِ نسبتاً قوی چهار شامپانزه دیگر را که هنوز در تقلای بالا رفتن و دسترسی پیدا کردن به موز بودند با آبِ بسیار سرد خیس میکردند، بطوریکه آنها از اینکار خوششان نمیآمد.  پس از مدتی‌ شامپانزه‌ها متوجه این موضوع شده و هرگاه یکی‌ از آنها جلو می‌‌افتاد، دیگران حرکتی نمی‌کردند. پژوهشگران به این هم بسنده نکردند و ازآن ببعد هر گاه که یکی‌ از شامپانزه‌ها جلو می‌‌افتاد با وجودیکه چهار شامپانزه دیگر تکان نمیخوردند ولی‌ باز با آبِ سرد ترشان میکردند.

شامپانزه‌ها بزودی اینرا نیز دریافتند و به هنگام نصبِ موز در بالایِ قفس، تا یکی‌ از آنها میخواست به سمتش بالا برود، دیگر شامپانزه‌ها او را میزدند تا تکان نخورد.

مدتی‌ نیز بدین منوال گذشت و پژوهشگران جای یکی‌ از این ۵ شامپانزه را با یک شامپانزه جدید عوض کردند.

شامپانزه جدید که از جریان بی‌خبر بود، به محضِ دیدنِ خوراکی میخواست به طرفش رفته و آنرا تناول نماید، اما هر بار توسطِ اعمالِ زورِ دیگران متوجه میشد که نباید اینکار را بکند. تا اینکه او هم فرا گرفت که بالا رفتن بطرف موز یعنی کتک خوردن از دیگر شامپانزه ها پس یاد گرفت که نشسته و به موز تنها نگاه کند.

به همین منوال همه شامپانزه‌هایِ نخستین با شامپانزه‌های جدید تعویض شدند و همه شامپانزه‌هایِ جدید نیز فرا گرفتند که هروقت یکی‌ از آنها برایِ خوردنِ موز به سمتِ بالا میرود، دیگران باید او را بزنند. جالب اینکه از میانِ آنها هیچ شامپانزه‌ای  که شخصا تجربه تلخ  تر شدن با آبِ سردِ فشار قوی را انجام  داده باشد وجود نداشت ولی باوجود این بر اثر آموزش گروهی و رفتار جمعی  با دقت تمام مواظب بودند که هیچکدام از آنها بسمت موز آویزان شده نرود.

آنها تنها از پیشینیانِ خویش فرا گرفته بودند که خوردنِ موزِ آویزان شده بالا را باید بی‌ هیچ چون و چرایی مانع شد. همین. تفسیر با خودتان.

سوزن و نخ

پروین اعتصامی

در دست بانوئی، به نخی گفت سوزنی

کای هرزه‌گرد بی سر و بی پا چه می‌کنی؟

ما میرویم تا که بدوزیم پاره‌ای

هر جا که میرسیم، تو با ما چه می‌کنی؟

خندید نخ که ما همه جا با تو همرهیم

بنگر بروز تجربه تنها چه می‌کنی؟

هر پارگی بهمت من میشود درست

پنهان چنین حکایت پیدا چه می‌کنی؟

در راه خویشتن، اثر پای ما ببین

ما را ز خط خویش، مجزا چه می‌کنی؟

تو پای بند ظاهر کار خودی و بس

پرسندت ار ز مقصد و معنی، چه میکنی؟

گر یک شبی ز چشم تو خود را نهان کنیم

چون روز روشن است که فردا چه می‌کنی

جائی که هست سوزن و آماده نیست نخ

با این گزاف و لاف، در آنجا چه میکنی؟

خود بین چنان شدی که ندیدی مرا بچشم

پیش هزار دیدهٔ بینا چه می‌کنی؟

پندار، من ضعیفم و ناچیز و ناتوان

بی اتحاد من، تو توانا چه می‌کنی؟

پورشه خود را سبک میکند

آلیاژ جدیدی با مقدار زیادی از آلومینیوم در آن، وزن پورشه 911 را پائین میآورد اما کار تولید بدنه را کمی پیچیده و مشکل میسازد.

بیست سال بود که بر وزن خودروهای پورشه پیوسته افزوده میشد. در سال 1992 وزن بدنه اصلی پورشه تقریبا 220 کیلوگرم بود. در سال 2003  وزن بدنه به 280 کیلوگرم رسده بود و نسل بعدی پورشه 911 حتی بیشتر از 300 کیلوگرم وزن داشت تا اینکه مهندسین کارخانه پورشه تصمیم گرفتند که به این وضع خاتمه دهند. اینجا یک واژه جادویی به کمک آنها آمد : بدنه سبک.

آنها تصمیم گرفتند که وزن بدنه اصلی خودرو را به زیر 250 کیلوگرفم برسانند، بعبارتی 249 کیلوگرم برای مدل کوپه و 246،5 کیلوگرم برای مدل کابریوله.

اینکار میسر گشت زیرا طراحان پورشه یک ردیف تغییراتی را برای بدنه اصلی در نظر گرفتند که نه تنها آلیاژ مورد مصرف قطعات را تغییر میداد بلکه همزمان طراحی قطعات بدنه را نیز کمی دگرگون کرد تا با آلیاژ نو مطابقت داده شود. برای نمونه میله حامل کناری که پیش از آن از 14 قطعه پولادی بهم جوش داده شده تشکیل شده بود 14،5 کیلوگرم وزن داشت. حامل طولی کناری نو که از آلومینیوم ریخته شده است تنها از سه قطعه تشکیل شده و 8،6 کیلوگرم وزن دارد.

سبک، اما در مرحله تولید مشکل

بخش جلویی خودرو، بخش بزرگی از زیرخودرو، بخش عقب خودرو وبالای گلگیرها را اکنون از فلزات سبک میسازند. در مجموع آلومینیوم 44% بدنه اصلی مدل کوپه را تشکیل میدهد. اما برای این منظور پورشه میبایستی که خطوط تولید خود را طوری تغییر دهد که دستگاهها بتوانند بر روی آلیاژ پولاد-آلومینیوم کار کنند بدون اینکه به قطعات صدمه ای وارد شود و کارها نیز ناقص نمانند. فراموش نکنیم که برای مثال آلیاژ پولاد – آلومینیوم را نمیتوان جوش داد.

بنابراین در مدل جدید 911 خیلی از قسمتها زیر فشار بسیار بالایی بهم چسبیده شده اند یا اینکه توسط پیچ و پرچ بهم متصل گشته اند. اگر بخواهیم دقیقتر بدانیم در مجموع چیزی حدود 146 متر در مجموع درازای سطح بهم چسبیده میشود.

آغاز تا انجام عملیات پنج ساعت بطول میکشد و در این مدت  قطعات بر روی باندی میان سه طبقه در حرکتند. برای سر هم کردن قطعات جلوی خودرو بیست و دو روبات که در 700 متر مربع قرار دارند، در نظر گرفته شده اند. در همان زمان یک طبقه بالاتر شبیه اینکار برای سر هم کردن قطعات پشت خودرو انجام میشود و سرانجام بخشهای کناری ومیانی وسقف و دیگر بخشهای  خودرو در طبقه سوم گردآورده میشوند تا با یکدیگر بدنه کامل خودرو را تشکیل دهند. این بدنه کامل با گذشت از روی پلی به بخش لاک زنی و رنگریزی فرستاده میشود.

زمانیکه همه قطعاتیکه یک خودروی کامل را تشکیل میدهند بهم وصل شدند پورشه مدل 911 نو تا 45 کیلوگرم از مدل پیشین خود سبکتر شده است.

قرار است که در آینده در ساخت بدنه خودرو مگنزیوم بکار گیرنت تا وزن خودرو از اینهم سبکتر شود. این فلز یک چهارم پولاد و یک دوم آلومینیوم وزن دارد و تا کنون در خودروهای مسابقه ای رالی از آن استفاده میشد اما پیش بینی نمیشود که بکارگیری مگنزیوم در تولید انبوه تا دودهه دیگر میسر باشد.