زمینه پیدایش خط؟

 

یک شیء ۱۰ هزار ساله در ترکیه کشف شده است که می‌تواند درک ما از تاریخ بشر را تغییر دهد.

به گفته نجم کارولا، باستان‌شناس ترک، یک ظرف سنگی حاوی سه پیکره حیوان که در جریان کاوش‌های شهرک نوسنگی کاراهان‌تپه در جنوب شرقی ترکیه پیدا شده و حداقل ۱۰ هزار سال قدمت دارد، می‌تواند قدیمی‌ترین نمونه از داستانی باشد که با نمادها روایت شده و بنابراین طلایه ای بر جنبش پیدایش خط بوده است.

قره خان ‌تپه، در کنار تپه معروف تر که گوبکلی تپه نام دارد، یک سکونتگاه نوسنگی است که قدمت آن به ۹۵۰۰ تا ۸۰۰۰ سال پیش از میلاد مسیح برمی‌گردد.  این مکان متعلق به فرهنگ شکارچی-گردآورنده است که هنوز با سفالگری یا کشاورزی آشنا نبودند، اما دارای دانش بالایی از ساختن صنایع دستی با مهارت‌های هنری بودند.

 این یافته سال گذشته کشف شد و برای نخستین بار در تابستان امسال در کتابخانه ملی آنکارا به عموم مردم ارائه شد، اما هنوز در مجلات علمی منتشر نشده است، اولین نمونه از مجسمه‌های کشف شده در بافت اصلی خود است. این پیکره‌های تراشیده شده از سنگ که تنها ۳.۵ سانتی‌متر طول دارند، یک گراز وحشی، یک کرکس و یک روباه را به  نمایش می گذارند. این باستان‌ شناس توضیح می‌دهد: « آنها با وجود اندازه کوچکشان، بسیار خوب ساخته شده‌اند و جزئیات آناتومی واضحی دارند».

حافظه جمعی

این اشیاء در یک ظرف سنگی پیدا شدند که حاوی خاک سرخ و سه سنگ گرد سوراخ‌ دار بود که هر کدام نیز نقش سر یک حیوان را در خود جای داده بود. به گفته کارولا، این یک ترکیب عمدی بود که بدون شک برای روایت یک "داستان" در نظر گرفته شده بود.  این ظرف به همراه چهار چوب سنگی و یک بشقاب ساخته شده از همان جنس، در یک ظرف سنگی دیگر قرار داده شده و با دقت در یکی از کلبه‌های اطراف ساختمان مرکزی قره‌ خان ‌تپه دفن شده بود.

این باستان شناس از مجموع چیزهای یافته چنین نتیجه می گیرد: «این یک داستان را روایت می‌کند. این یک خاطره جمعی است: کسانی که آن را دیدند، داستان پشت آن را می‌دانستند. تفسیر آن برای ما دشوار است، اما می‌توانیم فرض کنیم که حلقه سنگی نشان دهنده یک آستانه و گذار از یک فضا به فضای دیگر است».

او سپس با اشتیاق از آنچه که گفته چنین نتیجه می گیردد: «می‌توان گفت که این پیش‌درآمدی بر نوشتار است. هنوز نوشتار نیست، نشانه نیست، اما پیش ‌درآمدی بر پیکتوگرام‌ها است، زیرا آن‌ها عناصر نمادینی هستند که با ترتیب خاصی چیده شده‌اند و داستانی را روایت می‌ کنند که می‌توان آن را خواند».

نجم کارولا اضافه می کند که قره ‌خان ‌تپه حاوی نقش‌ برجسته‌ها و حکاکی‌های بسیاری است که روباه، کرکس، گراز وحشی و سایر حیوانات را به تصویر می ‌کشند و در آنجا مجسمه‌های سه ‌بعدی گراز وحشی و کرکس نیز یافت شده‌اند، اما این ظرف سنگی تنها یافته‌ای است که به وضوح نخستین از گونه خود به نظر می رسد. این باستان‌ شناس می‌افزاید که همچنین قابل توجه است که برخی از استخوان‌ها - نه اسکلت کامل - حیوانات به تصویر کشیده شده در همان محل یافت شده‌اند، بدون اینکه بتوان با اطمینان گفت که آیا این بقایا نشان دهنده قربانی‌های آیینی هستند یا خیر.

نامزد ثبت بین المللی یونسکو

کارول تحقیقات در گوبکلی تپه را هماهنگ کرد و از سال ۲۰۲۱، کاوش‌های قره خان تپه، تپه‌ای در ۴۵ کیلومتری شرق شهر شانلی‌اورفه، را رهبری کرده است که ممکن است قدیمی‌ترین سکونتگاه دائمی انسان کشف شده تا به امروزباشد. این متخصص، باور رایج مبنی بر اینکه این بناهای تاریخی منحصراً پناهگاه بوده‌اند را اصلاح می‌کند و اصرار دارد که در قره خان تپه، وجود یک سکونتگاه دائمی با ۱۵ تا ۲۰ خانه که در اطراف یک ساختمان مرکزی بزرگ با قطر تقریبی ۲۸ متر و پر از ابلیسک‌های حکاکی شده و تزئین شده چیده شده‌اند، به وضوح قابل اثبات است.