سغدیها، سلاطین پنهان راه ابریشم – بخش نخست

اندک هستند کسانیکه نام آنها را شنیده باشند و یا در مورد آنها چیزی خوانده باشند و هم چنین کم هستند کسانیکه  آنها را بخوبی میشناسند و این در حالیست که آنها بازرگانان و سیاستمداران کامیاب و لایقی بودند که هیچگاه کشور مستقلی از خود نداشتند و با وجود این دامنه فعالیتهایشان از شبه جزیره کره تا شبه جزیره کریمه  را فرا میگرفت.

آنها سغدیها بودند و از اقوام ایرانی شرقی بحساب میآمدند. تلاش ایشان برای بدست آوردن قدرت برایشان بسیار گران تمام شد.

جملات بالا را مجله اپک epoc که نشریه ای باستان شناسی و تاریخی است در طی مقاله ای بسیار بالا بلند بیان نموده است.

نبشته این چنین آغاز میگردد : « اقتصاد چین هر روز شکوفاتر میگردد. در نوامبر سال 2010 مجله آمریکایی فوربز Forbes  که هر دو هفته انتشار میابد  با چاپ نگاره  هو جین تائو  دبیرکل حزب کمونیست  و رئیس جمهور کشور چین بر روی جلد خود،  او را قدرتمندترین  مرد  کره زمین نامید. این  تعریفی است  که  تا بحال حتی در مورد  هیچ رئیس جمهوری آمریکا بکار برده نشده است. 

چینیها به آرامی پیش میروند و کار خود را انجام میدهند. در کنار محصولات فراوانی که امروز علامت  ساخت چین  را با خود حمل میکنند؛ ما دانشمندان و استادان چینی را در دانشگاههای  اروپایی و آمریکایی  در حال تدریس  و پژوهش میبینیم. این کشور بزرگ آسیای دور میرود تا مبدل به ابرقدرتی بی بدیل گردد و این در تاریخ چین امر بی سابقه ای نیست.

چینیها در زمان امپراتوری دودمان   تانگ  که از سال 618 تا 907 میلادی بر این  سرزمین  فرمان میراند  نیز چنین حالتی را تجربه کرده بودند. از همینرو خود چینیها مشتاقند تا حالت امروزی خویش  را با  آندوران که دوران زرین چین خوانده میشود، مقایسه کنند.»

آنزمان چین از بازبودن درهای خویش و روی گشاده به جهان نشان دادن خود بهره برد و همین نیز سبب گردید تا در چرخه اقتصاد و بازرگانی با کشورهای دور دست قرار گیرد. اما اینهمه میسر نمیگشت  اگر قومی که  امروزه ن امش  به فراموشی سپرده شده و دیگر کسی از آنها یادی نمیکند، برنامه های اقتصادی  و رفت وآمد  و حمل و نقل  کالاهای آنها را بعهده نمیگرفت و سازماندهی نمیکرد، سغدیها.

سغدیها از شاخه های خاوری یکی از اقوام ایرانی یعنی  تاجیکها بودند که هیچگاه بدنبال سلطه سیاسی نگشتند تا چه رسد به ایجاد کشور و امپراتوری مستقل.  با وجود این آنها حاکمان و سلاطین دنیای بازرگانی زمان خود بودند و بگونه ای اربابان وال استریت زمان خود بشمار میرفتند. بزرگ بازرگانانی که برخلاف غولهای اقتصادی امروزه، انصاف و بردباری  را هم فراموش نمیکردند.

میان دو رود خروشان آسیای  میانه یعنی سیردریا (در فارسی خراسانی دریا معنای رودخانه را هم میدهد) و آمودریا، در دل دشت و دره زرافشان که امروزه  میان  تاجیکستان و ازبکستان تقسیم میشود، شهرهای کهن سمرقند و بخارا  قرار دارند. از باشندگان این ناحیه نخستین بار در اوستا یاد گردیده است. 

سغد  دومین سرزمین از شانزده سرزمین آریائی است  که اهورا مزدا  برای ایرانیها برگزیده بود و ایشان را در آنجا بپراگند. در سده ششم پیش از میلاد نیز در گزارشات سنگ نبشته های هخامنشی بنام مردم و ناحیه سغد برمیخوریم که بخشی از کشور پهناور ایران را تشکیل میداد. از این راه  نام  این  سرزمین به نویسندگان و تاریخنگاران  یونانی هم رسید و آنها نیز این سرزمین را سگدیانا (سغدیانا) نامیدند.

سغد تا سال 329 پ.م. که یورش اسکندر به ایران انجام گرفت، همچنان استانی از استانهای هخامنشی بود. آنها خط آرامی را از دیوان هخامنشیان اقتباس کردند و پسان (بعدها) در دو سده نخست میلادی خط خود را بر اساس آن آفریدند. 

سغدیها همچنین  خیلی زود هنر ضرب سکه  را فرا گرفتند و با وجودیکه  سکه های  دریک هخامنشی و پسان نیز سکه های یونانی در میان ایشان رواج پیدا کردند، آنها به سکه های ضرب شده خود وفادار ماندند و تنها از سده پنجم میلادی بود که آنها سکه های  ساسانی را پذیرفتند. امری که اساس ثروت و پایه آسایش ایشان گردید.