پروژه بزرگ لوله کشی خط گاز در دریای بالتیک

اینرا میتوان از شاهکارهای رشته مهندسی نامید. دویست هزار قطعه لوله را پیش از زیر آب و بر کف دریا خواباندن، روی کشتی بصورت غیرمعمولی بهم جوش دادن.

ژرفای مسیر عبور خط لوله بطور متوسط پنجاه و دو متر میباشد.

هرکدام از این لوله ها دوازده متر طول، یکصدو چهل سانتی متر قطر درونی و حدود 24 تن سنگینی دارند.

مسافتی که این خط لوله باید در بستر زیر آب بپیماید چیزی حدود 1224 کیلومتر است. عملیات لوله گذاری از شرق دریای بالتیک توسط شرکت نورد استریم و تحت نظارت گازپروم آغاز میگردد.

دریای بالتیک از برخی جهات شباهتهایی با خلیج پارس دارد.

هردو دریا میان خشکی هستند و تنها توسط گذرگاهی تنگ به آبهای آزاد راه دارند. هردو بخاطر داشتن جایگاه ویژه طبیعی خویش نمیتوانند که به راحتی با دریاهای آزاد آب مبادله نمایند یعنی در صورت آلوده شدن این دو دریا، آلودگی در همانجا نسبتا ثابت میماند. بهمین دلیل از دیدگاه ژئولوژی و بیولوژی موقعیت بسیار حساسی را دارند و پیوسته بایستی که هشیار بود که از آلودگیها منزه بمانند و سر انجام هر دو دریا از دید ژئوپلیتیکی برای کشورهای پیرامون خویش بمنزله شاهرگی حیاتی میباشند.

نگاره بالا کشورهای پیرامون دریای بالتیک را نشان میدهد. خط کمرنگ بر روی نگاره که بموازات کناره های کشورها و یا جزایر آنها کشیده شده، محدوده آبی متعلق به آن کشور را مشخص میکند و در نگاره بالا بنام Hoheitsgrenze خوانده شده است. خط پررنگ تر که Wirtschaftsgrenze نامیده شده، همانطور که از برگردان نامش پیداست، محدوده اقتصادی کشورها را نمایان میسازد و سرانجام خطی که در نگاره از همه پررنگتر نمایش داده شده، مسیر لوله گازی است که قرار است گاز را از روسیه به آلمان منتقل نماید.

دلیل اینکه مسیر گذر خط لوله گاز را با تمامی مشکلات و مسائلی که دارد، دریای بالتیک انتخاب کردند این بود که در صورت گذراندن خط لوله از راه خشکی، هم خریدار و هم فروشنده گاز به کشورهای ترانزیت سر راه مانند لهستان و یا اوکرائین وابسته میشدند. ماجراهای نپرداختن بهای گاز برداشتی از سوی اوکرائین و یا خواستهای خارج از اندازه و نا معقول کشوری مانند لهستان و یا زیاده خواهیهای کشوری مانند ترکیه که خواستار 15% کل قیمت گاز برای دادن اجازه بابت گذراندن لوله گاز از خاک کشور ترکیه، خریدار و فروشنده را به جستجو برای یافتن راه حل دیگری واداشت و نتیجه همین خط لوله شد.

این خط لوله در ابتدا ضخامتی به اندازه 42 میلیمتر دارد که توسط پوششی غیر فلزی حفاظت میشود. این ضخامت در اواخر خط لوله به 27 میلی متر کاهش میابد. علت این تفاوت ضخامت در ابتدا و انتهای خط لوله همانا فشاری است که با آن گاز به لوله تزریق میشود. فشار اولیه برابر با 220 بار میباشد و در خاتمه فشار به 100 بار که برای لوله های روی خشکی فشاری معمولی هستند، تنزل پیدا میکند.

تفاوت میزان فشار در ابتدا و در انتهای خط لوله خود دلیل دیگری دارد. بر روی خشکی در فواصل معینی ایستگاههای تقویت فشار وجود دارند که فشار گاز در لوله را بصورت ثابت در حدود 100 بار نگه میدارند. از آنجا که امکانات نصب ایستگاههای تقویت فشار در میان دریا و در زیر آب وجود ندارد و یا اینکه بسیار پیچیده و گرانقیمت است، پس از محاسبه دقیق تصمیم گرفته شده که از ابتدا گاز را با فشاری بسیار بالاتر از حد معمول به لوله تزریق نمایند و بهمین دلیل برای تحمل فشار از سوی لوله، ضخامت ابتدای لوله را بنا بر محاسبات و افزایش ضریب ایمنی به آن بیشتر از ضخامت انتهای آن انتخاب کردند.

برای کشیدن این خط لوله شیوه های مونتاژ نوینی در نظر گرفته شدند. لوله های 12 متری را بر روی کشتی بهم وصل کرده و بلافاصله پس از اتصال، توسط دانه های شن داغ که مانند اشعه بر روی لوله فرود میآیند، سخت مینمایند. پس از آن لوله را با لایه ای از پلی اتیلن PE که در برابر آب و زنگ زدگی مقاوم است، میپوشانند.

در خاتمه پس از انجام یکسری عملیات دیگر که بیشتر برای حفاظت لوله در برابر فشار، ضربه خوردگی و زنگ زدگی انجام میگیرند، لوله ها را که مانند زنجیر بهم متصل شده اند به آرامی از کشتی بیرون میرانند تا در مسیر از پیش تعیین شده و مشخص شده کف دریا قرار گیرند.

از آنجائیکه کف دریای بالتیک از پیش توسط کابلهای انتقال برق و تلفن پوشیده شده است، بنابراین عملیات لوله گذاری گاز که نباید با این کابلها تماس پیدا کند، مسئله را بصورت خاصی پیچیده و مشکل مینماید. کوچکترین برخورد این لوله با کابلهای برق و تلفن امکان از بین بردن لایه محافظ لوله را افزایش میدهد و با از میان رفتن این لایه محافظ، خطر پوسیدگی و زنگ خوردگی لوله افزایش پیدا میکند.

لوله زنگ خورده زیر دریا را نیز نمیتوان بهمین سادگی تعمیر و یا تعویض کرد. از طرف دیگر در کف دریای بالتیک هنوز هزاران تن نارنجک، بمب و مینهای دریائی وجود دارند که بهمراه بمبهای سمی و شیمیائی باقیمانده از دو جنگ جهانی شرایط بسیار خطرناکی را بوجود میآورند. بهمین جهت نیز ابتدا بایستی که رضایت و اطمینان خاطر کشورهای پیرامون دریای بالتیک که کشتیهای تجاری و نظامیشان در آنجا در حال تردد میباشند، جلب میشد.

این خط لوله دو جداره قرار است که سالانه پنجاه و پنج میلیارد مترمکعب گاز طبیعی را از روسیه به آلمان منتقل کند و ساخت آن بایستی که تا سال 2012 به پایان رسیده باشد.

هزینه ساخت و تعبیه این خط لوله چیزی حدود هفت و نیم میلیارد یورو برآورد شده است که هنوز هم پانزده درصد ارزانتر از خط لوله معمولی گاز بر روی خشکی میباشد.