فلزهای موجود در خاک کمیاب

پیش از آنکه به اصل موضوع بپردازم، میخواهم در مورد خاک کمیاب چیزی بنویسم.

هفده مواد و یا فلزهای خاک کمیاب را که به گروه سوم جدول تناوبی شیمی تعلق دارند کمتر میتوان در طبیعت یافت. از آن جهت معادنی را که این دسته از مواد ( از جمله آنان اسکاندیمScandium و ایتریوم Yttrium) در آنها وجود دارند، معادن خاک کمیاب rare earth elements or rare earth metals  مینامند.

بیش از نیمی از تمامی معادن شناخته شده خاک کمیاب در کشور چین قرار دارند. کشور چین در صدد است که از طریق محدود کردن امکانات دست یابی به معادن خاک کمیاب در این کشور، کنترل این ماده معدنی مخصوص را در دست خود گیرد.

کوشش برای کنترل این ماده کانی که از اهمیت خاصی در تولیدات صنعتی با تکنولوژی بالا برخوردار است و برای کشورهای اروپایی و آمریکا اهمیت ویژه ای دارد، نگرانی این کشورها را برانگیخته است.

مواد معدنی خاک کمیاب در ساخت و تولید باتری برای خودروهای هایبرید، تلفنهای همراه، مونیتورها و صفحات نازک برای کامپیوتر و تلویزیون، سخت افزار کامپیوتر، دستگاههای عکسبرداری پزشکی، لامپهای کم مصرف، توربینهای بادی برای تولید برق، اسلحه های مخصوص و یا سیستم های راداری بکار گرفته میشود و تولیدات فرآورده های نامبرده بدون آن امکان پذیر بنظر نمیرسد.

اتحادیه اروپا در صدد است که تا پائیز امسال طرحی فراهم آورد که توسط آن از میزان وابستگی خود به خاک کمیاب چین بکاهد. از آن گذشته از سوی اتحادیه اروپا شکایتی در سازمان جهانی تجارت WTO مطرح گردیده که محدویت صادرات خاک کمیاب از چین را بررسی کرده و چین را محکوم نماید.

همزمان نیز کشور چین پروژه ذخیره استراتژیک خود از این ماده که بالغ بر 200000 هزارتن میباشد را آغاز نموده و نیز هزینه های گمرکی صادرات این ماده را بیست و پنج درصد افزایش داده است. در این کشور صحبت از این میگردد که از سال 2015 از صدور این ماده جلوگیری بعمل آورند.

چین در آخرین اقدام خویش مبنی بر بستن معادنی که در این کشور بطور غیرقانونی فعالیت میکردند و بهره برداری از معادنی که تنها در اختیار دولت چین هستند، موجبات نگرانی کشورهای اروپایی و آمریکا را فراهم آورده است.

اینان معتقدند که این عمل جمهوری خلق چین به بالا رفتن سطح قیمتها در جهان می انجامد. سازمان جهانی تجارت نیز بنوبه خود نگرانی شدید خویش را از این اقدام یکجانبه چین ابراز داشته است.

اما بنظر میرسد که چین در برابر این نگرانی بی تفاوت باقی مانده باشد. نماینده چین در سازمان تجارت جهانی میگوید که بنا بر قوانین داخلی چین، دولت این کشور محق میباشد که از بهره برداری بیش از حد معادن این کشور جلوگیری نماید و این قانون مخالف ضوابط سازمان تجات جهانی نمیباشد.

نکته جالب توجه در این میان این میباشد که جمهوری خلق چین با 1،3 میلیارد نفر جمعیت و رشد مصرف سرانه در این کشور، خود به بسیاری از مواد معدنی که از خارج وارد میکند، وابسته است. امروزه بیش از نیمی از پولاد جهان در چین تولید میگردد و خود چین دومین مصرف کننده بزرگ نفت و بزرگترین مصرف کننده ذغال سنگ در جهان است.

رهبر پیشین چین، دنگ تسیائو پنگ زمانی گفته بود که خاورمیانه نفت را دارد و چین خاک کمیاب را. در سال 1999 ژیانگ زمین با این جمله گفته تسیائو پنگ را تکمیل کرد : برای چین مهم است که امتیاز داشتن این معادن را به برتری اقتصادی مبدل نماید. روزنامه ای نیمه دولتی هم اخیرا اظهار داشت که خاک کمیاب اسلحه اقتصادی سده بیست و یکم میباشد.

در پاسخ به این اظهارات چینی ها، ایالات متحده آمریکا ناچار شد که معدنی در کوههای کالیفرنیا را که از سال 202 تعطیل اعلام کرده بودند، دوباره فعال کند.

بهرحال این داستان نیمه تمام باقی مانده است و باید که منتظر کنشها و واکنشهای آینده ماند.