گدونا

در صد و هشتاد کیلومتری شمال دمشق پایتخت سوریه و در هژده کیلومتری شهر حمص Homs که در گذشته امسا Emesa نامیده میشد، در هزاره دوم پیش از میلاد دولتشهری قرار داشت با نام گدونا یا آنطور که اعراب میگویند قطنا و بگفته اروپاییها که امروز این نام را از عربی گرفته اند کتنا. ریشه این نام از زبان اکدی بود.

این شهر که بر سر راههای بازرگانی مصر به میان رودان قرار داشت، از موقعیت ویژه ممتازی برخوردار بود و به خاطر تسلطی که بر این راهها داشت، مرکزیتی بهم زده بود. این دولتشهر که میان دو ابرقدرت زمان خویش یعنی آشور و مصر قرار داشت خود نیز میان سالهای 1800 تا 1600 پیش از میلاد جزو مقتدرترین دولتشهرهای شرق باستان بشمار میرفت.

گدونا پیوسته با دولتشهر آلپو (حلب) در جدال بود اما سرانجام در سال 1340 پیش از میلاد توسط هجوم هتیتی های هندواروپایی که از شمال و از آناتولی آمدند نابود گشت.

در کاوشهایی که توسط دو گروه از باستان شناسان سوری و آلمانی انجام گرفتند، بقایای شهری نمایان شد که حدود صد و ده هکتار مساحت داشت و دیوارهای پیرامونش هزار متر طول و پانزده تا بیست متر بلندی داشتند. در هر ضلع دیوار دروازه ای برای ورود و خروج به شهر وجود داشت.

در میان این شهر کاخ قرار داشت که با هژده هزار متر زیربنا جزو بزرگترین های زمان خود بود. در میان کاخ نیز تالار مرکزیش قرار داشت که با مساحتی برابر با 1296 متر مربع میان چهار ستون جای گرفته بود.

بخش غربی کاخ که در سال 2008 از زیر خاک بیرون آورده شد، ساختمانی سه طبقه را نمایان ساخت که به گونه شگفت انگیزی سالم باقی مانده بود. طبقات زیرین را که تا 5 متر بلندی داشتند، از آجر پخته ساخته بودند. به این ترتیب کاخ شهر گدونا قدیمیترین ساختمان مسکونی چند طبقه خاورمیانه است که تا کنون پیدا شده است.

سرپرستی گروه کاوشگران سوری را دکتر میشل المقدیسی از اداره امور باستانی سوریه و از سوی آلمانیها پروفسور دکتر فلزنر از دانشگاه توبینگن بعهده داشتند. خاکبرداریها زیر نظر خانم هایکه دومن فلزنر انجام گرفتند. این کاوشها یازده سال بطول انجامیدند و در سال 2009 بطور موقت بپایان رسیدند.

در آخرین کاوشها که در ضلع شمال غربی مجموعه کاخ انجام گرفت، تالاری با دیوارهای تقریبا کامل پیدا شد. زیر کف تالار راهی بطرف پایین یافته شده که انسان را بطرف اتاقی رهنمون میکرد. چارچوب ورودی که از چوب بود، فرو ریخته و گوردخمه واقع در پشت آن شش متر و سی درازا و چهارمتر و نود پهنا داشت. در پیش خانه این گور دخمه که توسط دیواره ای که از سنگهای کوه کنده شده و به دو بخش تقسیم میگردد، تندیس هایی از شاهان قرار دارند. در درون گوردخمه جمجمه های سی نفر پیدا شدند که گویای دستکم سی خاکسپاری در آن میباشند. بقایای چوبهای یافته شده در گوردخمه حکایت از آن میکنند که این مردگان روزگاری در تابوتهایی قرار داشته اند.

در گوردخمه همچنین آثار سفالی و سرامیک یافت شدند که قدمت آنها به 1000 سال پیشتر از زمان شاهان گدونا میرسیدند و از فرآورده های مصری بودند. این نمایانگر آنستکه اهالی و حکام گدونا به ارزش آثار کهن و پیشتر از خود آگاه بودند و در حفظ آنان میکوشیدند.

در گوردخمه همچنین دستبد و گردنبندهای زرین که از جنوب مصر میآمدند و همچنین فیروزه و لاجورد افغانی یافته شده و بیانگر گستردگی حیطه بازرگانی و داد و ستد این شهر میباشند.

گدونا در اواسط و اواخر عصر برنز یعنی 1800 تا 1600 پیش از میلاد از شهرهای با اهمیت و بزرگ خاورزمین بشمار میرفت.