باغچه شربر Schrebergarten

این نوشتار مربوط به باغچه خانه و یا حیاط منزل نیست، هرچند که از عملکردهای توضیح داده شده در مورد باغچه این نوشتار میتوان برای استفاده مناسبتر از باغچه خانه و حیاط منزل نیز بهره برد.

نوشته در مورد نوعی از باغچه با مشخصات مخصوصی است که بیشتر از همه در اروپای مرکزی بسیار متداول می باشد.

برای پیدایش این نوع باغچه سرگذشتی تعریف می شود که به حقیقت فلسفه وجودی این باغچه بسیار نزدیک و حقیقی است.

ارنست اینوزنس هاوشیلد Ernst Innozenz Hauschild مدیر مدرسه ای دولتی در شهر لایپزیگ آلمان بود و بهمراه برخی دیگر از همکارانش از سال 1857 تا پایان عمرش یعنی 1866 کار تعلیم و تربیت کودکان را بعهده داشت.

از جمله همکاران هاوشیلد، دکتر موریتس شربر Daniel Gottlob Moritz Schreber بود که در کنار کار خود و تحقیق در مورد حالات فیزیک بدنی کودکان، مراقب وضع تندرستی کودکان مدرسه هاوشیلد نیز بود.

او معتقد بود که اگر کودکان شهری موقعیت داشته باشند تا در کنار بازی کردن به فعالیتهای بدنی در فضاهای سبز نظیر درختکاری و باغبانی و کمک در رسیدگی به امور باغچه بپردازند به امر تندرستی آنها کمک زیادی شده است.

بنابراین او همیشه دوست داشت که این نظر را در انجمن خانه و مدرسه با والدین کودکان درمیان بگذارد و از قطعه زمین نسبتا بزرگی که بی مصرف در نزدیکی مدرسه افتاده بود نیز برای این منظور استفاده کند.

دکتر شربر در سال 1861 درگذشت اما ارنست هاوشیلد این ایده را پیگیری نمود و سرانجام هم در سال 1864 دوسال پیش از مرگ خودش با کمک کارل گزل معلم دیگری از مدرسه آنرا عملی ساخت .

ایندو این باغچه تازه تاسیس را بیاد شربر که ایده نخستین را مطرح کرده بود، باغچه شربر نامیدند و تا به امروز نیز در آلمان از آنها بنام باغچه های شربر یاد می گردد.

بهرحال دیری نپایید که باغچه شربر نخستین محل رفت و آمد و ملاقات خانواده ها و کودکانشان گردید.

بعدها برای تقسیم کار بخشی از زمین را در اختیار هر خانواده قرار دادند تا هرکدام به میل خود به آن رسیدگی نماید.

خانواده ها هم بنا به سلیقه خود چیزی در آن بخش از زمینی که در اختیارشان بود کاشتند و اندکی پس از آن و با رشد گیاهان و برای اینکه کشته هایشان پامال کودکانی که در حال بازی بودند نشود و در ضمن درگیری میانشان پیش نیاید، هرکس بدور زمین خود پرچینی کشید و محدوده خود و دیگران را مشخص کرد.

با آغاز جنگهای میان فرانسه و آلمان و رفتن پدران و پسران که سرپرستان خانواده ها بودند بخصوص در مزارع و روستاها، وضعیت معیشت و زندگی بر دیگران تنگ شد و کارآیی باغچه های شربر که در این میان عمومیت یافته بودند برای خانواده هایی که درآنها سبزیجات و دیگر چیزها را کاشته و از آنها نیز برداشت می کردند مشخص گشت.

پس از پایان جنگ شهرداریهای شهرها و انجمنهای شهری بزودی به نقش با اهمیت باغچه های شربر در شهرها که ساکنینش در خانه ها و آپارتمانهای کوچک زندگی میکردند، پی بردند و از ادامه پیدا کردن این ایده با قاطعیت پشتیبانی نمودند.

از آن پس در کناره و یا حتی در میان خود شهرها هرگاه زمین بیمصرف و بی مالک پیدا میشد بلافاصله از سوی شهرداریها زه کشی و تقسیم بندی میگشت و با فراهم کردن امکانات نخستین، هر بخش از آن زمین را با بهای بسیار اندک به اجاره شهروندان می دادند تا برروی آنها به امور باغداری و باغبانی برای خویش بپردازند.

باغچه های شربر بسرعت در کل اروپا عمومیت یافته و نزد مردم مقبولیت پیدا کردند.

نمایندگان شوراهای شهری و نیز برگزیدگان مردم در اروپا اتحادیه ای فرامرزی و غیردولتی تشکیل دادند که بزبان فرانسوی Office International du Coin de Terre et des Jardins Familiaux خوانده میشود و اهداف خود و عملکردهای باغچه های شربر را بصورت زیر تعریف میکند :

1- باغچه های شربر بطور کلی این موقعیت را فراهم می آورند که کیفیت زندگی در شهرها را توسط گریز از سروصدا، مهار گرد وخاک، گسترش فضای سبز، مبارزه با یکنواخت بودن و غیرطبیعی بودن نواحی مسکونی که توسط ساختمانها پیش میآیند، فراهم کردن شرایط زیست برای پرندگان و حیوانات کوچک و کمک در بهبود وضع هوا ارتقا داده و بالا ببرد.

2- برای خانواده های شهری این امکانات را فراهم میسازد تا سرگرمی مناسب و مثمری داشته باشند و توسط آن بتوانند به باغبانی پرداخته و نیز با کاشتن و برداشت سبزیجات و میوه های دست کاشت خود، بخشی از نیازهای خود را باقیمتی مناسب تامین کنند و در کنار آن محیط های سبز ساخته شده دست خود از زندگی در آپارتمانهای بتونی و خیابانهای آسفالته پر ازدحام تا اندازه ای دوری گیرند. بزبان ساده به دامن طبیعتی که خود بانی و سازنده و ناجی آن هستند پناه برند.

3- اینگونه باغچه ها بگونه ای برای کودکان و نوجوانان کمبود فضاهای پارکها، زمینهای بازی و مناظر طبیعی در شهرهای بزرگ را جبران نموده و به ایشان فرصت میدهد که در مدرسه ای طبیعی، روابط طبیعی و تناسبات آنها را نظاره گر باشند.

4- این گونه باغچه ها برای کارمندان و کارکنان شرکتها و موسسات، این امکان را فراهم می سازند تا از تنشهای محیط کار دوری گیرند و آرامش خود را باز یابند.

5- این گونه باغچه ها به بیکاران احساس میدهد که در جامعه هنوز مفید واقع می شوند و همچنین ایشان می توانند که بخشی از نیازهای خوراکی خود را باقیمتی مناسب، خود تامین نمایند.

6- به معلولین فرصت میدهد که از تنهایی بدرآیند و کناره گیر و گوشه نشین نباشند.

7- به سالمندان احساس جوانتر و هنوز مفید و مورد نیاز بودن را میدهد و توسط کشت و کار ایشان را سرگرم می کنند تا بخش آخر زندگی خود را با احساسی مثبت دنبال نمایند.

 

بر طبق قوانین باغچه های شربر در آلمان، این باغچه ها مساحتی برابر با 500 متر مربع دارند که از این مقدار بر طبق قانون بایستی دستکم چهل درصدش بمنظور کشت میوه وسبزیجات استفاده گردد. بر روی بیست و پنج درصد این زمین میتوان ساختمانی یک طبقه با موازین مشخص بنا نمود که تنها سه روز متوالی در هفته را که روزهای مشخصی هستند می توان در آن شب را بسر برد. یعنی این زمینها برای مسکن نبوده و به تملک کسی هم در نمی آید( جدیدا در پی تصویب قانونی هستند که تحت شرایطی باغچه های شربر به فروش هم برسند).

این قطعه زمینهای 500 متری را شهرداریها در مکانهای مناسب و با اجاره بسیار مناسب (به نسبت مکان و شهری که باغچه شربر در آن قرار دارد از 98 یورو درماه) در اختیار علاقه مندان قرار میدهند. مدت اجاره می تواند که مادام العمر باشد، اما اجاره نامه بایست هر 5 سال تمدید گردد.

نتایج وعملکردهای اجتماعی و اقتصادی باغچه های شربر در دیگر نقاط جهان نیز علاقه مندانی پیدا کرده مثلا از سال 2003 در کشور فیلیپین نیز باغچه های شربر احداث گردیده اند و چگونگی استفاده و کاربرد آنها در این کشور توسط کشورهایی مانند آلمان یا بلژیک به مردم آن تعلیم داده می شود.

هم چنین در آفریقا در مورد استراتژی باغچه های شربر بحث و گفتگو انجام گرفته و کوشش بعمل می آید تا از تجربیات کشورهای اروپایی در این زمینه در قاره آفریقا نیز بهره برده شود.

پایان